Impact van scheiding van ouders op latere leeftijd voor kinderen

Als je ouders na jaren huwelijk uit elkaar gaan: “Ons leven als gezin leek plots één grote leugen”

De ouders van Marie en Eva gingen uit elkaar toen ze zelf al even het huis uit waren. Ze vertellen hoe zo’n scheiding je leven overhoop kan halen.

DE OUDERS VAN MARIE GINGEN UIT ELKAAR TOEN ZE ZWANGER WAS VAN HAAR TWEEDE KINDJE

Marie (40): “Ik was dertig toen mijn ouders, na bijna vijfendertig jaar huwelijk, uit elkaar gingen. Hun scheiding kwam als een donderslag bij heldere hemel, ik had het totaal niet zien aankomen… Ik was zelf net zwanger van mijn tweede kindje en het leven leek me toe te lachen. Tot die ene dag dus dat mama me opbelde ‘omdat zij en papa iets met mij moesten bespreken’.

Toen ik bij hen thuis binnenkwam, zag ik meteen dat er iets mis was. Mijn ouders zaten kaarsrecht tegenover elkaar, mama was in tranen. Ze keek me aan: ‘Ik heb ontdekt dat je vader er een affaire op nahoudt.’ Blijkbaar had ze al een tijdje een vermoeden, maar had ze papa daar pas mee geconfronteerd toen ze écht zeker was. Waarop die alles had opgebiecht: dat hij inderdaad een andere vrouw had, twee jaar lang al zelfs. En dat hij die andere vrouw heel graag zag… Mama hoopte volgens mij nog dat de affaire niet het einde van hun huwelijk zou betekenen. Maar voor mijn vader was het een uitgemaakte zaak dat hij van mama zou scheiden, voor die andere vrouw. De volgende dag is hij nog wat kleren gaan halen en is hij definitief thuis vertrokken.

“In was woest op mijn vader. Hoe kon hij mijn moeder op zo’n laffe manier in de steek laten? Ik voelde me zelf óók bedrogen”

In het begin was ik echt woest op mijn vader. Hoe kon hij mijn moeder op zo’n laffe manier in de steek laten? Ik wilde hem niet meer zien of horen, omdat ik me zelf óók bedrogen voelde. Bovendien vermoedde ik dat zijn affaire al veel langer bezig was. Daardoor begon ik alles in vraag te stellen: Was hij al bij die andere vrouw toen ik net bevallen was van Milan? Had hij mijn zoontje ooit als smoes gebruikt om stiekem naar zijn andere vrouw te gaan? Of erger nog: was hij al met haar samen toen ik zelf nog thuis woonde? Elke stap in mijn leven ging ik in het licht zien van zijn geniepige affaire. Mijn jeugd, ons verleden als gezin leek plots één grote leugen… Na twee weken radiostilte heb ik papa dan toch bij me thuis uitgenodigd voor een gesprek. Ik zat met zoveel vragen: wat had hij gedaan als zijn affaire nooit was uitgekomen? Zou hij dan nog altijd bij mama zijn? En waarom had hij zijn affaire niet sneller opgebiecht? Papa haalde hulpeloos zijn schouders op. Het was gewoon nooit het goede moment geweest om alles op te biechten, zo zei hij. Zeker toen ik zwanger was, zijn enige kind dan nog, wilde hij mijn prille geluk niet verstoren.”

EEN VEILIGE HAVEN

“De scheiding van mijn ouders, het bedrog van mijn vader… Het was een zware dobber, maar toch ben ik toen niet gecrasht. Als ik nog thuis had gewoond, was dat misschien wel gebeurd. Maar nu redeneerde ik: het gezin dat ik vroeger had, bestaat niet meer. Maar gelukkig heb ik nog mijn eigen gezinnetje: mijn man, mijn zoontje, het kindje in mijn buik. Zij waren voor mij mijn thuis, mijn veilige haven waar ik in deze woelige tijden kon schuilen. Vanuit die haven kon ik de situatie tussen mijn ouders ook rustiger, vanop een afstand, bekijken. Ik voelde bovendien dat ik die afstand nodig had, om het kindje in mijn buik te beschermen. Alsof ik in overlevingsmodus ging: ik moest ervoor zorgen dat mijn ongeboren baby niets van de scheiding ondervond. En dus mocht ik me er niet door laten meeslepen. Tenslotte was de breuk iets tussen mijn ouders, los van mijn eigen leven. Het klinkt misschien cru, maar die houding heeft me wel geholpen om die periode heelhuids door te komen. En dat vond ik, als aanstaande mama, mijn voornaamste taak.

“Ik ging in overlevingsmodus: ik moest afstand houden van de scheiding, om mijn eigen gezin te beschermen”

Het hielp ook dat mama heel sereen met de scheiding omging. Ze is niet zomaar bij de pakken blijven neerzitten, maar is meteen verhuisd naar een nieuwe woonst, in mijn dorp. Daar heeft ze zich meteen bij een wandel- en fietsvereniging aangesloten, om haar sociale leven een zetje te geven. En hoewel de scheiding haar veel verdriet moet hebben gedaan, heeft ze mij daar altijd voor afgeschermd. Zelfs over papa heeft ze tegenover mij zelden een slecht woord gezegd. Daar ben ik haar nog altijd dankbaar voor, want op die manier hoefde ik geen kant te kiezen. Ook papa heeft het me in die periode niet onnodig moeilijk gemaakt. Al had hij dat wel gekund, want in die eerste jaren heb ik mama altijd voorrang gegeven als het op de kleinkinderen aankwam. Verjaardagsfeestjes, het feest van de grootouders op school… die momenten waren voor haar, niet voor mijn vader. Hij had háár in de steek gelaten, dus moest hij nu ook maar een stapje terugzetten. Papa heeft daar nooit tegen geprotesteerd, al heeft hij onlangs wel toegegeven dat hij dat best pijnlijk vond.

Al bij al is de nasleep van de scheiding best netjes verlopen. Papa is later hertrouwd met Greet, de vrouw met wie hij een affaire had. En eerlijk? Hij lijkt nu veel gelukkiger dan vroeger. Mama is al die jaren wel alleen gebleven. Ik merk dat ze het daar soms moeilijk mee heeft. Moeilijker dan ik in het begin dacht. Vlak na de scheiding zag ik haar rechtkrabbelen en een nieuw leven voor zichzelf opbouwen. Daardoor kreeg ik – misschien verkeerd – de indruk dat ze het emotioneel wel aankon. Maar nu, tien jaar later, merk ik dat ze nog heel vaak over de scheiding begint. Alsof ze die nog altijd niet helemaal heeft verwerkt. Dat zet me soms aan het denken: heb ik haar verdriet destijds wel genoeg wíllen zien? Ook nu tob ik nog regelmatig over haar situatie. Is ze wel gelukkig, zo in haar eentje? Als enig kind voel ik veel druk om er genoeg voor haar te zijn, maar met mijn eigen hectische leven is dat niet altijd evident. Soms voelt het alsof ik tekortschiet als dochter, alsof mama meer van mijn verwacht dan ik haar kan geven. Ik zou zoveel geruster zijn als ze ook een partner had, iemand om haar oude dag mee te delen.”

HET VERLEDEN LATEN RUSTEN

“Of ik de scheiding zelf na al die jaren helemaal heb verwerkt? Ik denk het. Al kan ik wel kregelig worden als mama nu nog over papa en zijn affaire begint. Ik rakel die periode liever niet op. In het begin hield ik bewust afstand om mijn ongeboren kindje te beschermen, maar nu vraag ik me soms af of dat wel de beste tactiek was. Ga ik de ‘echte’ klap van de scheiding niet ooit nog krijgen? Ook het feit dat ik mijn vader vrij snel weer in mijn leven heb toegelaten, spookt af en toe door mijn hoofd. Ja, ik ben kwaad geweest op hem, maar na twee weken heb ik dat opzijgezet. Ik ben zelfs naar zijn trouwfeest met Greet gegaan. Ben ik wel kwaad genoeg op hem geweest? Heb ik hem wel alles gezegd wat ik wilde zeggen? Ik heb lang gedacht dat ik die confrontatie ooit nog eens zou aangaan. Maar nu ik zelf wat ouder word, denk ik vaker: laat het verleden maar gewoon rusten.

Dat is soms wel gemakkelijker gezegd dan gedaan. Mijn vriend en ik gaan binnenkort trouwen, en dat bracht de scheiding van mijn ouders plots weer heel dichtbij. Ik heb zowel mama als papa en Greet voor ons feest uitgenodigd – de eerste keer dat ze samen zullen zijn sinds de scheiding. Ik heb lang over die beslissing getwijfeld, vooral dan voor mama. Zij zal die dag vast zenuwachtig zijn, maar ik wil mijn vader er absoluut bij hebben op mijn trouwfeest. Ik ben eerst wel even bij haar gaan polsen of ze het oké vond dat ik papa zou uitnodigen. Mama reageerde gelukkig heel nuchter: ‘Natuurlijk, schat, het is je vader.’ Een hele opluchting. Al zal ik haar die dag toch stiekem in de gaten houden, om te zien of ze het wel aankan.

Ik heb lange tijd gevonden dat mijn vader de schuldige was in dit hele scheidingsverhaal: híj had hun huwelijk kapotgemaakt met zijn affaire. Maar de laatste jaren ben ik daar anders over gaan denken. Die affaire is er niet zomaar gekomen, besef ik nu. Papa is waarschijnlijk nooit echt gelukkig geweest bij mijn moeder. Mijn ouders zijn heel jong getrouwd, omdat mijn mama al op haar zeventiende zwanger was. Dat kindje is helaas kort na de geboorte overleden… Die tragische gebeurtenis heeft hen allebei getekend, maar in dat verdriet hebben ze elkaar nooit echt gevonden. Dat heeft, denk ik, zwaar op hun huwelijk gewogen. Dat papa een affaire had, zal ik nooit kunnen goedpraten. Maar ik ben wel blij dat hij nu gelukkiger is dan vroeger.”

SINDS HUN SCHEIDING VIER JAAR GELEDEN VOELT EVA ZICH VERSCHEURD TUSSEN HAAR OUDERS

“Ik word tegen mijn zin ingezet als onderhandelaar in hun praktische geschillen. Blijkbaar staan ze er niet bij stil dat ik dat misschien pijnlijk vind”

Eva (32): “Als kind waren mijn ouders mijn grote voorbeeld. Ik stond er geen moment bij stil dat hun huwelijk misschien toch niet zo perfect was. Ze maakten soms ruzie, ja. Vrij vaak zelfs. Maar dat was normaal, toch? Pas toen ik vier jaar geleden het huis uit trok om samen te gaan wonen met Jochen, mijn vriend, begon ik met andere ogen naar mijn ouders te kijken. Ik vergeleek hun relatie steeds vaker met die van ons. Want Jochen en ik maakten bijna nooit ruzie. De laatste jaren waren de ruzies van mijn ouders bovendien nog heviger en frequenter geworden. Op een bepaald moment kon ik niet meer om die ene vraag heen: waren mijn ouders eigenlijk wel gelukkig samen? Het idee dat ze op die manier samen oud zouden worden, zo koel en ongelukkig, vond ik heel angstaanjagend.

Ook papa zag dat toekomstbeeld blijkbaar niet zitten, want hij besloot – alvast tijdelijk – afstand te nemen van mama. Die pauze in hun relatie deed hem duidelijk deugd, maar ik zag dat hij worstelde om de band met mama definitief door te knippen. Omdat hij bang was hoe ik daar, als hun enige kind, op zou reageren. Daarom ben ik met hem gaan praten: ‘Papa, als je echt ongelukkig bent, móét je bij mama weggaan.’ Hij heeft mijn advies gevolgd, en dat heeft hem zichtbaar deugd gedaan. Maar mijn band met mama is sindsdien wel helemaal verziekt. Ze is ervan overtuigd dat papa zonder mijn aanmoediging nooit was vertrokken, en dat ik hun scheiding dus heb veroorzaakt. Mama woont bovendien nog altijd in het huis waar ik ben opgegroeid. Doordat onze relatie nu zo slecht is, voelt dat huis niet meer als een veilige thuishaven. Het lijkt wel een oorlogsgebied.”

EEN ONHERSTELBARE BREUK

“Ik vind het jammer dat mama en papa sinds de scheiding niet meer met elkaar praten. Vooral mama kan het niet meer verdragen om nog in één ruimte met papa te zijn. Dus schipper ik voortdurend tussen hun tweeën. Ik probeer voor hen allebei goed te doen, maar dat is heel moeilijk. Om niet te zeggen onmogelijk. Een jaar na de scheiding ben ik bevallen van een dochtertje, Roos. Ik had het zo fijn gevonden om mijn ouders samen aan het kraambed te ontvangen, blinkend van trots. In de plaats kwam alleen papa op bezoek. Mama was te bang dat ze hem in de kraamkliniek tegen het lijf zou lopen… Ik probeer mijn tijd zo eerlijk mogelijk te verdelen, maar dat lukt niet altijd. Papa is na de scheiding naast ons komen wonen, dus hem zie ik automatisch vaker. Mama verwijt me openlijk dat ze haar kleindochter minder ziet, al probeer ik dat verschil zo klein mogelijk te houden. Maar ergens voelt het alsof ik nooit genoeg voor haar doe.

“Ik probeer mijn tijd zo eerlijk mogelijk tussen hen te verdelen, maar dat is heel moeilijk, om niet te zeggen onmogelijk”

Ik zou de scheiding van mijn ouders graag stilaan achter me laten, maar de verkoop van het ouderlijke huis blijft helaas aanslepen. Soms voelt het alsof mijn ouders mij daarbij als onderhandelaar inzetten. Mama wil dat ik voor haar regel dat ze kosteloos in het huis kan blijven wonen, terwijl papa net bij me aandringt op een verkoop. Eigenlijk zou ik me liever niet in die discussie mengen. Maar omdat ik nu zelf volwassen ben, vinden mijn ouders het blijkbaar normaal dat ik dat toch doe. Stiekem hoop ik dat de verkoop van het huis, als die ooit rond geraakt, voor wat rust zal zorgen tussen mijn ouders. Dat ze misschien zelfs ooit weer samen naar het verjaardagsfeestje van Roos kunnen komen. Al maak ik me daar weinig illusies over. Ik ben leerkracht in een lagere school. Vroeger vond ik het altijd vreemd als gescheiden ouders niet eens meer samen naar het oudercontact kwamen. Nu begrijp ik dat sommige breuken gewoon niet te herstellen zijn.

Ik voel me sowieso heel erg verbonden met de kindjes in mijn klas van wie de ouders gescheiden zijn. In hun gevoelens herken ik vaak die van mezelf: de verscheurdheid, het schuldgevoel… Die gevoelens blijven hetzelfde, of je er nu tien bent of tweeëndertig. Toch heb ik er geen spijt van dat ik papa destijds heb aangemoedigd in zijn moeilijke beslissing. Op deze manier hebben ze ten minste allebei nog een kans op geluk. En dat is uiteindelijk wat elk kind voor zijn ouders wil, toch? Dat ze gelukkig zijn.”

SCHEIDINGSBEMIDDELAAR ERIC DE CORTE OVER DE IMPACT VAN EEN ‘GRIJZE SCHEIDING’

“Als hun oude vertrouwde gezin plots uiteenspat, voelen volwassen kinderen de bodem onder hun bestaan wegvallen”

ZIE JE HET AANTAL SCHEIDINGEN OP LATERE LEEFTIJD TOENEMEN?

“Ja, we zien steeds meer koppels die na hun vijftigste – of nog later – beslissen om alsnog uit elkaar te gaan. Daar zijn verschillende redenen voor. Dertig jaar geleden was scheiden natuurlijk een veel groter taboe dan vandaag. Nu zien mensen hun buren of vrienden uit elkaar gaan, waardoor ze zelf ook sneller die stap durven te zetten. We leven vandaag ook langer dan vroeger, waardoor koppels moeilijker om die ene vraag heen kunnen: wil ik echt nog dertig jaar in een relatie blijven die me eigenlijk niet gelukkig maakt? Plus: vrouwen zijn vandaag minder financieel afhankelijk van hun echtgenoot dan vroeger, toen de man vaak de enige kostwinner was. Daardoor durven ook zij nu sneller op eigen benen te staan.”

IS DE IMPACT VAN ZO’N SCHEIDING MINDER GROOT ALS JE ALS KIND ZELF AL VOLWASSEN BENT?

“Ouders denken vaak dat de kinderen minder verdriet zullen hebben als die al het huis uit zijn, maar dat klopt niet altijd. De kinderen hoeven inderdaad niet meer in een co-ouderschapsregeling te stappen, maar een scheiding brengt zoveel meer met zich mee. Ten eerste komt zo’n scheiding op latere leeftijd voor de kinderen vaak totaal uit de lucht vallen. Het gezin dat ze jarenlang hebben gekend, houdt plots op te bestaan, waardoor de bodem onder hun bestaan als het ware wegvalt. Zeker als er bij een ouder een nieuwe partner in het spel is, is dat vaak een hele aanpassing. Vroeger hadden ze een sleutel van hun ouderlijke huis en liepen ze daarbinnen wanneer ze wilden. Nu hebben ze meer het gevoel dat ze ‘op bezoek gaan’ bij hun ouders, ze komen er niet meer thuis. Ook het vertrouwen krijgt vaak een flinke knauw, omdat het huwelijk van hun ouders een soort voorbeeld voor hen was. Hoelang ging het al niet goed? En hebben ze dan al die tijd toneel gespeeld?”

DE RELATIE VAN JE OUDERS IS NIET MEER. MOET JE ALS KIND DAN OOK JE RELATIE MET JE OUDERS ‘HERUITVINDEN’?

“Die relatie kan er nadien best anders uitzien, ja. Een ouder die op latere leeftijd alleen komt te staan, wordt vaak afhankelijker van de kinderen. Die worden dan bijvoorbeeld gepromoveerd tot de ‘administratieve assistent’ van hun moeder. Zoiets kan voor beide partijen wat ongemakkelijk of benauwend aanvoelen. Een nieuwe partner zorgt dan soms net voor rust, omdat de kinderen dan ten minste niet alleen voor hun ouders instaan. Vlak na de scheiding treden kinderen vaak ook op als bemiddelaar tussen hun ouders, bijvoorbeeld bij de verkoop van het huis. Dat hoeft niet per se een probleem te zijn, tenzij één van de ouders het gevoel krijgt dat de andere ouder wordt bevoordeeld. Dan kan zo’n – vaak goedbedoelde – bemiddeling van de kinderen hun relatie weleens voor lange tijd vertroebelen.”

Uit: Libelle 22/2020 – Tekst: Margot Kennis