Ouderverstoting; 8 herkenbare karakteristieken

Als NEO Bemiddelaar zien we het ook als onze taak om ouders die met ouderverstoting te maken krijgen, verdere wegen te wijzen. Zelf kunnen we maar iets doen als alle betrokkenen bereid zijn om samen in gesprek te gaan, na aparte gesprekken vooraf. Het spreekt echter voor zich dat dergelijke gesprekken niet veelvuldig voorkomen. Vaak omwille van het feit dat één ouder wel op de rem gaat staan of dat het kind geen contact meer wil met de andere ouder.

Om wat meer klaarheid te brengen in deze problematiek een tweeluik van artikels. Een eerste met acht duidelijk herkenbare karakteristieken; een tweede artikel met adviezen als verlengstuk aan het plan van aanpak dat Huis van Hereniging onder de aandacht bracht in het radioprogramma Hautekiet, zie dit eerder blogartikel.

Met dit artikel citeren we een alom gekend expert in dit domein en nemen we als bemiddelaar zelf geen standpunt in.

Wat verstaan we onder ouderverstoting?

Richard A. Gardner omschrijft ouderverstoting als volgt:

“Het ouderverstotingssyndroom is een afwijking bij kinderen die zich bijna uitsluitend voordoet bij conflicten rond ouderlijk gezag. Primair kenmerk is de lastercampagne die het kind voert tegen een goede liefhebbende ouder, een campagne waar geen geldige reden voor is. Het is het resultaat van de combinatie van de indoctrinatie van een programmerende (hersenspoelende) ouder en de eigen bijdragen van het kind aan de verkettering van de ouder die het doelwit is. Als er sprake is van echte mishandeling, kan de vijandschap van het kind terecht zijn, waardoor een categorisering onder ouderverstotingssyndroom niet van toepassing is.”

Betrokkenen zijn een verstotende of programmerende ouder, die alle contacten van het kind wil afbreken met de andere ouder, een verstoten ouder, doorgaans na een feitelijke scheiding een niet-inwonende ouder en het kind zelf of de kinderen zelf, die na hersenspoeling door de verstotende ouder bewust en radicaal meewerkt of meewerken om de verstoten ouder uit zijn of hun eigen leven te bannen.
Het verstotingsproces voltrekt zich in een moeilijke periode van het ouderkoppel in de aanloop van een scheiding, tijdens de procedure van de scheiding en uiteraard ook na de scheiding als de andere ouder elders woont en poogt contact te houden met zijn kind(eren).

Het komt doorgaans voor als er betwisting is bij een scheiding over het ouderlijk gezag over de kinderen. Naargelang van de leeftijd van de kinderen en van de graad van verstoting is het fenomeen omkeerbaar, moeilijk onder controle te krijgen of wordt de verstoting definitief. In de meeste gevallen (85 %) zijn het de moeders die het verstotingsproces opzetten, maar het kunnen evengoed de vaders zijn als de omstandigheden voor hen daartoe aanleiding kunnen geven.

Welke karakteristieken van ouderverstoting zijn duidelijk herkenbaar?

Wat er ook en door wie dan ook van deze acht kenmerken wordt gevonden, ze zijn de zichtbare verschijnselen van het geïnternaliseerde disfunctioneren van het gezin en als zodanig zijn ze de poort waardoorheen we als professionals moeten stappen voordat we het diepere werk van differentiatie en doorgronden kunnen doen.

Als een kind een ouder verstoot, maar deze verschijnselen niet heeft, is er waarschijnlijk geen sprake van Ouderverstoting, maar wijst het kind terecht een ouder af.
Dat is een reëel fenomeen en zien we geregeld in de Family Separation Clinic, waar we ook met misbruikte kinderen werken van wie de ouder gelooft dat hij/zij verstoten wordt. Om kinderen te beschermen gebruiken we de acht kenmerken om te bepalen of er wel of geen sprake is van Ouderverstoting. En als we zien dat daar sprake van is, gaan we verder met onze onderzoeksprotocollen om het type, de categorie en de mate waarin te bepalen. Ons onderzoek neemt ongeveer 30 uur in beslag, waarna we zover zijn om het contact tussen het kind en de verstoten ouder te herstellen.

Door deskundigen is het mogelijk om een diagnose te stellen op grond van de waarneming van het syndroom. Het vertoont volgens Gardner acht duidelijk herkenbare karakteristieken:

afwijzigings- of minachtingscampagne tegen de ouder waar het kind niet (dagelijks) verblijft
- Van de kant van het kind ontstaat een campagne van afwijzing. Een klachtenlitanie ontstaat. "Hij heeft me geslagen !" enz. … "Mij blijft maar één ouder over".
zwakke of onzinnige redenen voor deze minachting
- Bij het kind komen absurde frivole rationaliseringen tot uiting : "Papa maakt geluiden bij het eten". "Hij spreekt altijd van Formule 1" "Hij kijkt altijd TV". "Hij vertelt mij verschrikkelijke dingen". "Hij heeft mij pijn gedaan aan mijn knie".
het ontbreken van ambivalente gevoelens (de ene ouder is louter goed, de andere louter slecht)
- Bij het kind ontstaat een gemis aan ambivalentie. "Hij is de slechtste man ter wereld!". Bij hem heeft het kind nog niets goeds meegemaakt !
een nageprate ‘geheel eigen mening‘ van het kind
- Dan is er het verschijnsel van de onafhankelijke of vrije denker. Het kind zegt : "Het is mijn beslissing dat ik niet meer naar mijn moeder ga". De verstotende ouder ondersteunt die uitspraak : "Ik respecteer het daarin." Rechters die dat fenomeen niet kennen, lopen erin.
reflexmatige steun aan de status-quo-ouder in het ouderconflict
- De kinderen krijgen de belangstelling van de moeder. Ze worden moeders "kleine helper". Ze stelen documenten bij de vader. Ze worden moeders soldaten. Ze bespioneren de andere ouder.
afwezigheid van schuldgevoelens
- Bij het kind is er afwezigheid van schuldgevoelen. Het spreekt de terdoodveroordeling uit van de vader. Die verdient in zijn ogen de doodstraf.
letterlijk citeren van onbegrepen woorden
- Dan is er het verschijnsel van de geleerde les. Kinderen gebruiken een volwassenentaal, zelfs de taal van de grootouders. Zo is het kind steeds en helemaal op de hoogte van wat er in de rechtszaal gebeurt. Het spreekt over "omgangsrecht", over "onderhoudsuitkering" enz.
uitbreiding van de vijandschap tot de familie van de gehate ouder
- De animositeit strekt zich uit over het geheel van de ouderlijke wereld. De wereld van de vader of moeder wordt veroordeeld, ook die van de grootouders van vaders of moeders kant. Dat leidt tot initiatieven voor naamsverandering. Op school klinkt het dan : "Ik wil die naam niet meer!"